در بیابانهای مستعد و استثنایی این منطقه نیز گیاهان متنوع وحشی و دارویی بسیار رشد می‌کند. همچنین گیاهانی نظیر زیتون و زعفران که در دوآب وهوای متفاوت رشد می‌کنند، هر دو در تفرش کشت می‌شوند. یکی دیگر از نامهایی که تفرش به آن معروف است «شهر گردو و بادام» است. علت خوب بودن این دو محصول در این منطقه، وجود درصد کمی آهک در خاک منطقه‌است. بزرگ‌ترین درخت گردو با محیط ۶ متر و قطر ۱٫۹ متر در روستای دلارام (تراران) قرار دارد و سالانه پانزده هزار عدد گردو می‌دهد^{[نیازمند منبع]}. باتوجه به محصوربودن شهرستان تفرش درمیان کوههای فلات مرکزی ایران کوه‌های تفرش نیز از ابتدای فصل بهارشاهد رویش انواع گونه‌های گیاهی که برخی از آنها خوردنی وبرخی دیگر دارای خواص طبی می‌باشند درفصل بهار در کوههای تفرش انواع گیاهان مانند:آویشن-ریواس –بالامبو(باریجه) کنگر –موسیر- گون کتیرا ودهها گونه ارزشمنددیگرمی‌روید که دراین فصل برخی از اهالی تفرش به کوهها رفته وضمن کوهنوردی وتفریح به چیدن این گیاهان نیز می‌پردازند دربهاردوگونه ریواس وبالامبو بیشتر مورد توجه می‌باشندکه برای برخی نیز جنبه اقتصادی وفروش آن دربازار رانیز داردگه البته گیاه بالامبو حفاظت شده وچیدن آن محدودیت بسیاری دارد. همچنین گل خطمی، شیرین بیان، گل بابونه، خاکشیر، کاسنی، شاتره رویش فراوان دارد.

از کوههای مهم آن، کوه گُوجِه (بلندترین قله ح ۱۴۱، ۳ متر)، کوه دوقلو دو بَرادران (بلندترین قله ح ۹۲۱، ۲ متر) و قرِه گُوزیل قَرِلان (بلندترین قله ح ۴۲۰، ۲ متر) است (جعفری، ج ۱، ص ۲۵۸، ۴۰۱، ۴۸۲). در این شهرستان غارهایی وجود دارد، از جمله: گاوخور/ گاوخُل (خل در اصطلاح محلی: سوراخ)، علی خورنده، و اَمْجَک.

کوههای قشلاق (ارتفاع ح ۳۶۲، ۲ متر) و گندم کوه (ارتفاع ح ۱۵۶، ۲ متر) از شمال و منار (ارتفاع ح ۲۳۷، ۲ متر) و نقره کمر (ارتفاع ح ۳۷۹، ۳ متر) از جنوب شرقی شهر را احاطه کرده‌اند؛ ازینرو تفرش را «چال تفرش» هم خوانده‌اند (سیفی فمی تفرشی، ص ۵۰).

درقسمت شمال شهر تفرش قله گندم کوه واقع شده‌است این کوه مخروطی شکل۲۱۵۶متر ارتفاع داردوتقریبا از تمام نقاط شهر قابل رویت می‌باشدوبنا به گفته قدیمی هابه این علت گندم کوه نامیده می‌شود که اگر ازفراز گردنه خرازان به این کوه وتپه مجاور آن نگاه کنیدمشاهده می‌کنید که کوه گندم کوه مانند یک خرمن بزرگ گندم است وتپه‌های مجاور آن مانند انبوهی از خرمن وگندم‌های کوبیده نشده‌است

دیگر کوههای معروف: دیمنار، کوه دایره‌ای علی خورنده که دو غار علی خورنده و گاوخور در آن است و این کوه دایره‌ای زیبا نماد شهر است که از همه جای شهر قابل رویت است،

صنایع دستی تفرش شامل دست بافت های سنتی (قالیبافی،گلیم بافی)، رودوزی های سنتی (تفرشی دوزی یا درویشی دوزی)، آثار چوبی (منبت کاری،معرق)،آثار فلزی (مسگری،سفیدگری)و آینه کاری است.^[۸]

در بازار قدیم ترخوران و تفرش و آشتیان پیشه‌هایی مانند عطاری، دوافروشی، قماش فروشی، صحافی، دوزندگی و غیره رواج داشت که این پیشه‌وران علاوه بر کالاهای خود، کتاب هم به فروش می‌رساندند. از پیشگامان کتاب‌فروشی در شهر می‌توان میرزا محمدعلی پسر احمد آشتیانی (زنده به سال ۱۳۱۱ خورشیدی) (از صحافان شهر)، کربلایی محمود بازرجانی در محلهٔ فَم، و مشهدی محمدحسین جعفری در بازار ترخوران تفرش را نام برد^[۷]

با گذر زمان دکان‌های دوگانه‌فروش بیشتر به شکل کتاب‌فروشی درآمدند و در آن‌ها علاوه بر کتاب نشریاتی مانند حبل‌المتین، صور اسرافیل، فرنگستان، ملت، وقایع اتفاقیه به مشتریان عرضه می‌شد^[۷]. شهر تفرش در دههٔ ۱۳۷۰ خورشیدی دارای پنج فروشگاه کتاب بود. از کتاب‌فروشی‌های قدیمی تفرش می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

کتاب‌فروشی حاج شیخ ابوالقاسم حیدری در محلهٔ فم

کتاب‌فروشی سِیّد جواد میرحسینی در محلهٔ ترخوران

کتاب‌فروشی مشهدی محمدحسین جعفری در محلهٔ ترخوران

کتاب‌فروشی آقا سِیّد موسی^[۷].

زیارتگاه‌های تفرش

• امامزاده احمد، از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام، متعلق به سدة نهم در آبادی کوهین ایوان
• بقعة ابوالعلی مهدی بن محمد، از نوادگان امام جعفرصادق علیه السلام
• امامزاده محمد، فرزند امام جعفرصادق علیه السلام، متعلق به دورة خوارزمشاهیان
• امامزاده بی بی خاتون در آبادی فَرَسْمانه
• امامزاده بی بی / بی بی ستین در طرخوران / ترخوران
• مقبرة عُزَیْر نبی، متعلق به ۹۵۷ در آبادی دینجرد/ دینگرد؛

• مقبره میرعلام تفرشی و در قبرستان قدیمی بنام سماق بنه درمحله استادیوم مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه
• بقعهٔ ابوالعلی مهدی بن محمد از نوادگان جعفر صادق (دورهٔ ایلخانی)
• بقعهٔ امام‏زاده محمد از نوادگان جعفر صادق (دورهٔ خوارزمشاهیان)
• مسجد جامع شش ناو (دورهٔ سلجوقی)که یکی از قدیمترین مساجد تفرش است و مقصوره و شبستان و ایوان و صحن دارد و به سبب داشتن کاریزی قدیمی در صحن مسجد، که آب آن از طریق شش ناودان توزیع می‌شده، ششناو خوانده شده‌است. مقصورة ششناو، گنبدی به شکل کلاهخود متعلق به دورة سلجوقی دارد. به روایتی این مقصوره بر روی قبر محمد محدّث، از صحابة امام حسن عسکری علیه السلام، ساخته شده‌است. در سمت شمالی مقصوره، ایوانی متعلق به دورة صفوی دیده می‌شود (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۴۸، ص ۴۲؛ سیفی فمی تفرشی، ص ۹۲ـ ۹۵، ۱۰۰، تصاویر بین ص ۱۲۰ـ۱۲۱، ۲۰۰).
• و بقعهٔ امام‏زاده قاسم (دورهٔ صفویه)
• در مرکز شهر تفرش
• بقعهٔ آقامؤمن تفرشی (داعی انجدانی)، حکیم و عارف و شاعر سدهٔ یازدهم و دوازدهم
• (دورهٔ قاجار)
• ویرانه‌های برج
• قلعة مراد سلطان متعلق به دورة زندیه در بازرجان
• بقایای قبرهای قدیمی با سنگ قبرهای سفالی در آبادی
• آب انبار بلور (دورهٔ قاجار)
• خانهٔ میرفخرایی (دورهٔ قاجار)
• خانهٔ ضیایی (دورهٔ قاجار)
• خانه و محل تولد محمود حسابی^[۶]
• قلعه باغکه (دوره قاجار)

از دوران پیش از اسلام نیز یادگارهایی در منطقهٔ تفرش به جا مانده‌است، از جمله: از قلعه‌های گبری، سنگ‏نگاره‌هایی در مناطقی از نقاط بیابانی تفرش و گورهای نشسته بر فراز روستای چهار طاقی معروف است

تفرش محل زندگی بسیاری از سادات بوده که با وجود مقابر آنها اطلاع دقیقی از زندگی آنان در دست نیست از جمله این سادات دو جد از نیاکان رهبری فعلی جمهوری اسلامی آیت الله سید علی خامنه‌ای است. آیت اله خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ آبان سال ۱۳۷۹ در اجتماع مردم تفرش، تفرشی بودن خود را مورد تائید و تاکید قرار دادند.

ایشان در سخنان خود عنوان کردند: "سلسله تاجناب دو رشته می‌شوند؛ یک رشته، رشتهٔ و است، معروف به که سلسله ماست. حضرت جزو اجداد ماست که از اولاد قطب الدینند. یک سلسله دیگر یک شعبه دیگر از اولاد قائم مقام فراهانی هستند که آنها هم بزرگانی بودند تا می‌رسند به میرزا عیسی و بعد میرزا آنها هم جزو همین سلسله هستند. که از سلسله ما سادات تفرشی و منطقه تفرش و آشتیان و اینها از سلسله آنها جدا می‌شوند، اینها بیشتر مرد علم و دیانت بودند، آنها بیشتر مرد سیاست بودند و که معروف به میر فخراست نوه سید فخرالدین مرحوم سید محمد تقی است که پسر سید محمد تقی، جوانی است به نام سید محمد، از تفرش بلند می‌شود می‌رود به طرف آذربایجان آنجا این سلسله می‌شوند خامنه‌ای. مرحوم سید محمد که از تفرش به خامنه رفته و در آنجا ساکن شده آن سید تفرشی را در شهر خامنه نگه می‌دارد و پدر من که نوه سید محمد است از تبریز می‌روند مشهد، ما حالا از مشهد برگشتیم تفرش." سید رضا---> سید روح الله---> سید قطب الدین---> سید ظهرالدین--->سید علی اکبر---> سید فخرالدین(خاندان میر فخرایی)---> سید محمد ---> سید محمد تقی ---> سید حسین تبریزی ---> سید جواد خامنه ای ---> سید علی خامنه ای هم اکنون بخشی از خاندان میر فخرایی در تفرش منطقه فم زندگی می کنند.

• مهران مدیری، بازیگر و کارگردان
• علی مصفا، بازیگر و کارگردان
• مرتضی احمدی، بازیگر
• اسماعیل میرفخرایی، مجری تلویزیون
• ، خوشنویس
• ، خوشنویس
• ، خواننده
• ، خواننده
• ، بدلکار
• نیکی کریمی،بازیگر

تفرش در گذشته سرزمین سادات بوده و بساری از سادت که از دست بنی عباس فرار می‌کردند به این سرزمین دور افتاده که محصور در رشته کوهای صعب العبور است هجرت می‌کردند که این افراد به سادات تفرشی معروف شدند

به نقل از اسناد و مدارک موجود و دست‌نوشته‌ها و میراث به‌جامانده، تفرش خاستگاه اندیشمندان، کاتبان و بزرگان بسیاری بوده‌است. تفرش به داشتن میرزاها و افراد باسواد معروف بوده و هنر خوش‌نویسی و منشی‌گری در آن رواج زیادی داشته‌است. در دورهٔ قاجار خط و میرزا و منشی به سراسر ایران به‌ویژه تهران و تبریز گسیل می‌داشتند.^[۵]

نظامی گنجوی را به استناد اشعارش متولد روستای تا در تفرش می‏دانند. نظامی خود می‏سراید:

زمانیست در خاک گنجه گمم / ولی از قهستان شهر قمم**** به تفرش دهی هست تانامِ او/ نـــظامــی از آنـــجا شــده نامجو

شیخ بهایی نیز در اشعار خود به‏این انتساب اشاره و شهادت می‌دهد:

ز اهل تفرش است آن گوهر پاک|ولی در گنجه چون گنج است در خاک

لطفعلی آذر بیگدلی نیز درمقدمه یوسف وزلیخای خود گفته‌است:

دگرسرودیار قم نظامی کزو ملک سخن دارد تمامی ** زخاک تفرش است آن گوهر پاک ولی در گنجه مدفونست در خاک

دیگر نامداران:

• نظامی شاعر و خورشیدی
• شیخ طبرسی، فقیه و مفسر قرآن سدهٔ پنج و شش خورشیدی
• میرعلام تفرشی عالم برجسته وجلیل القدرشرعیات مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه از شاگردان مقدس اردبیلی
• میر فیض الله عبدالقاهر حسینی تفرشی عالم برجسته وجلیل القدرعقلیات مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه از شاگردان مقدس اردبیلی
• معروف به دبیر، استاد بی نظیر تاریخ و صاحب کتاب نُخَبتُه التواریخ
• ، دولتمرد و ادیب دورة قاجار؛
• عبدالحسین هژیر، سیاست‌مدار و نخست وزیر ایران از خرداد ۱۳۲۷ تا آبان ۱۳۲۷
• عبدالله دوامی، موسیقی‏دان و استاد تصنیف
• ، و ردیفدان خوانندهٔ عصر قاجار و پهلوی
• ابوالقاسم سحاب
• عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری تفرش
• محمود حسابی، فیزیکدان و بنیان‏گذار دانش فیزیک نوین در ایران
• عباس سحاب، جغرافی‏دان و کارتوگراف، بنیان‏گذار دانش نقشه‌نگاری نوین در ایران
• احمد پارسا، بنیان‏گذار دانش گیاه‌شناسی در ایران
• ، بنیان‏گذار دانش میکروب‌شناسی در ایران
• علیرضا افضلی‌پور، بنیان‏گذار دانشگاه شهید باهنر کرمان
• فروغ فرخزاد، شاعر معاصر
• فریدون فرخزاد، شاعر معاصر و شومن منتفد
• پوران فرخزاد، نویسنده، مترجم، منتقد ادبی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر
• غلامحسین ابتهاج، سیاست‏مدار و نمایندهٔ مجلس شورای ملی
• ابوالحسن ابتهاج، مدیر عامل سازمان برنامه و بانک ملی ایران در دههٔ بیست و سی خورشیدی
• ، دولت‏مرد و ادیب دورهٔ قاجاریه
• مظاهر مصفا، استاد دانشگاه، شاعر و مصحح نسخ خطی
• آیت‌الله سید نماینده آیت‌الله سید محمد گلپایگانی مرجع تقلید، در تفرش.
• سادات تفرش
• محمد رضا اسدی،
• حسنعلی منصور،